Đôi khi được bao quanh bởi tất cả mọi người là điều cô đơn nhất, bởi vì bạn sẽ nhận ra mình không có ai để nương tựa.”

Soraya

Bạn có thường xuyên cảm thấy cô đơn một mình?

Cô đơn, là cảm giác như thế nào? Đó khi bạn ngồi trong phòng một mình vào ban đêm và cảm thấy khoảnh khắc đó, thời gian là vĩnh cửu. Là khi bạn đứng trước hàng ngàn người, nhưng lại cảm thấy bản thân vô hình trước mặt họ. Cô đơn giống như việc bạn đi đoạn đầu của một con đường không có phương hướng, chẳng nhìn thấy điểm kết thúc. Cô đơn là nỗi thống khổ mà bạn phải chịu đựng một mình. 

Bạn có bạn bè, sở hữu điện thoại thông minh, mạng xã hội cho phép bạn kết nối với nguồn thông tin vô tận cùng những phương thức giải trí đa dạng, phong phú như xem phim, nghe nhạc, chơi game.

Nhưng trong nhiều khoảnh khắc, bạn cảm thấy vô cùng trống trải và lạc lõng. Sự cô đơn của bạn cũng giống sự cô đơn của chú cá heo 52 Hz, tiếng kêu tha thiết của chú cá heo liên tục truyền đi tín hiệu, nhưng không phải loài sinh vật nào cũng có thể nghe thấy và thấu hiểu.

Cô đơn là gì? Cô đơn chính là cảm giác trống rỗng, là khao khát sinh ra khi bạn nhận thấy khoảng cách giữa hoàn cảnh hiện tại và sự kết nối với xã hội mà bạn khao khát không thực sự diễn ra.

Tất cả chúng ta đều cảm thấy cô đơn, dù chúng ta đang sống trong thời đại của sự kết nối công nghệ mạnh mẽ nhất

Trong vài cuộc khảo sát tại các thành phố phát triển, người ta nhận thấy tỷ lệ người cảm thấy cô đơn ngày càng gia tăng. Ở Anh, nghiên cứu cho thấy khoảng 45% người trưởng thành cảm thấy cô đơn ở một mức độ nào đó. Trong khi đó, một cuộc khảo sát toàn quốc ở Hoa Kỳ cho thấy 61 % người đứng đầu cảm thấy cô đơn.

Có nhiều lý do để một người cảm thấy cô đơn, có thể do họ phải qua biến cố lớn: mất mát, chia tay một mối quan hệ, thay đổi môi trường sống chuyển thành phố mới hoặc bạn thân họ vốn không giỏi kết nối con người, môi trường xung quanh.

Nhưng có lát cắt có thể bạn chưa biết về sự cô đơn. 

Cô đơn đến trong hệ thống sinh học, chúng ta được kế thừa từ tổ tiên qua hàng trăm triệu năm tiến hóa.

Trong các nghiên cứu về sự cô đơn, các nhà nghiên cứu ví sự cô đơn có thể được coi như cơn đói trong cơ thể, khi đói ta sẽ có nhu cầu ăn uống, nạp thêm thức ăn, và khi cảm thấy cô đơn chúng ta có nhu cầu được tiếp xúc ở bên ai đó, đó được gọi là nhu cầu xã hội. 

Lý do là vì thời xa xưa môi trường khắc nghiệt bởi thú dữ, con người buộc phải ở cùng nhau, chiến đấu để duy trì sự sống sót. Chính điều đó đã hình thành liên kết gắn bó giữa họ.

Qua thời gian, cùng với sự phát triển, vùng não con người tiến hóa để thích nghi với sự thay đổi, trong đó có vùng não sẽ giúp họ dễ cảm nhận suy nghĩ, cảm nhận của người khác, cùng như hình thành giữ gìn liên kết xã hội. Hòa nhập cộng đồng trở thành phần sinh học của con người. Nếu một người sinh ra ở công đồng từ 50 – 150 người, thì người  đó sẽ sống với cộng đồng đó suốt đời. Kiếm đủ thức ăn, được an toàn và ấm áp, chăm sóc con cái dường như trở nên bất khả thi ở một mình. Ở cùng nhau có nghĩa là SỐNG SÓT. Một mình đồng nghĩa với cái chết. Vì thế chuyện hòa nhập với mọi người là điều vô cùng quan trọng.

Đối với tổ tiên chúng ta, đe dọa đến tính mạng là điều đáng sợ nhất, không phải bị ăn thịt bởi sư tử, hay rắn độc mà bởi vì không có được sự quan tâm của người khác và bị xua đuổi. 

Để tránh điều đó cơ thể tạo ra nỗi đau xã hội. Nỗi đau này được tiến hóa để thích nghi với việc bị chối bỏ. Một hệ thống cảnh báo để chúng ta đảm bảo việc ngừng làm những điều khiến người khác cô lập bản thân.

Tổ tiên của chúng ta nếm trải nỗi đau thường bị cô lập có xu hướng thay đổi hành vi của mình, sẽ được ở trong bộ lạc, còn những ai làm trái thường sẽ bị trục xuất hoặc dẫn đến cái chết. Đó là lý do chối bỏ gây ra đau đớn và sự cô độc một mình cũng mang đến cho chúng ta nhiều cảm giác khó chịu. 

Đời sống qua con người qua triệu năm có nhiều thay đổi, hình thức sống cùng bộ lạc mai một dần đi. Các nước phương Tây,xuất hiện chủ nghĩa cá nhân hướng con người tìm về cái tôi, hình thành và phát triển màu sắc riêng, từ đó làn sóng này lan rộng trên toàn thế bởi những điểm tiến bộ, ưu điểm vượt trội. Cho đến hiện tại, đây được coi là thời đại của tự do dân chủ, sự phát triển thông tin, công nghệ đã đem đến có con người có nhiều quyền lợi và sự tự do.

Nhưng dù tự do đến đâu, về bản chất con người không thể sống một mình, con người cần những người khác để cùng chia sẻ, hòa nhập và phát triển. Đó là lý do khi ở một mình cơ thể sẽ tiết ra nỗi đau xã hội khi không được đáp ứng nhu cầu kết nối.

Nhưng không phải chỉ ở một mình bạn mới cảm thấy cô đơn, bạn có thể cô đơn ngay cả khi bạn đứng giữa nhiều người, kể cả những người yêu thương quan tâm bạn

Mình nhớ cách đây vài tháng, mình hẹn gặp người bạn. Lâu lắm rồi chúng mình mới gặp nhau, trong buổi trò chuyện hôm ấy, chúng mình nói với nhau nhiều thứ, chia sẻ nhau cảm nhận về chuyện riêng tư, bạn và mình có những quan điểm khác nhau, nhưng vẫn sẵn sàng chia sẻ và lắng nghe cùng nhau. Vậy mà khi kết thúc buổi gặp mặt đó, sâu thẳm trong mình cảm thấy có một khoảng trống, như thể có một bức tường ngăn cách khiến mình và bạn ấy không thể chia sẻ hết được, không phải vì sợ đối phương không hiểu hãy lắng nghe, chỉ là một ranh giới lạ lùng khiến cả hai không thể bước qua, có thể nó xuất phát từ việc chúng mình lớn hơn, những ngã rẽ khiến cho chúng mình mỗi người có một tâm tư và nỗi lòng khác nhau.

Hôm ấy trên đường về, nỗi trống vắng cứ bao phủ lấy mình, dù cuộc gặp gỡ hôm ấy mang lại niềm vui.

Có khi nào bạn trải qua cảm giác như thế, cảm giác cô đơn ngay cả khi bạn ở bên cạnh yêu quý, sự hiện diện của họ không hoàn toàn lấp đầy khoảng trống trong lòng bạn.

Và bạn buộc phải thừa nhận: “Tôi cô đơn”, “Tôi thực sự cảm thấy cô đơn”.

Hiện tại, bạn chọn đối diện với nỗi cô đơn như thế nào? 

Mỗi khi cảm thấy cô đơn, bạn hẹn gặp bạn bè, nếu họ bận rộn, không thể sắp xếp thời gian, ngay lập tức bạn rơi vào trạng thái chán nản buồn bã một mình. Tiếp đó, bạn chọn dùng mạng xã hội như một phương thức cứu cánh. Như lướt tiktok, facebook. Lướt những đoạn video ngắn viral mang cảm giác dễ chịu thoải mái về những lạ hay ho.

Thật ra bạn biết, việc lướt mạng xã hội quá nhiều không mang lại lợi ích lâu dài cho cuộc sống và sự phát triển của bạn, ngoài việc lãng phí thời gian, ít nhiều bạn sẽ bị ảnh hưởng bởi những thông tin tiêu cực, tràn lan.

Trong cuốn sách Flow-Dòng chảy của Tiến sĩ Mihaly Csikszentmihalyi trong phần thuần hóa sự cô đơn, ông chia sẻ lý do khiến cho hầu hết chúng ta thanh thiếu niên, người lớn và người già chia sẻ khó khăn khi ở một mình, có cảm nhận tiêu cực ở một mình. Theo ông phần lớn đến từ sự sắp xếp trật tự trong tâm trí, nghĩa là con người ta thường không chủ động định hướng tâm trí mình vào các mục tiêu để phát triển giá trị bản thân mạnh mẽ, điều mọi người thường làm khi có nhiều thời gian rảnh rỗi là hướng ra bên ngoài những kích thích bên ngoài để điều hướng sự chú ý, bằng việc xem tivi, lượt mạng xã hội, cần sự có mặt của một ai đó. Nhưng nếu thiếu vắng đi kích thích, họ trở nên chán nản, bất lực, thường không biết phải làm gì.

Trong nhiều nghiên cứu ông, người ta thuật lại việc họ xem tivi, lướt mạng xã hội cảm thấy họ trở nên thụ động, yếu đuối, cáu kỉnh. Có một số người chọn đối phó với sự nỗi sợ hãi cô đơn khi ở một bằng việc sử dụng chất kích thích rượu bia ma túy – một hình thức sự chạy trốn nỗi đau và tìm kiếm cảm giác mạnh, hoặc có thể trông cậy vào các hành vi mang tính ám ánh, như tự làm tổn thương mình

Cũng theo tiến sĩ Mihaly Csikszentmihalyi: “Việc làm tổn thương chính mình, cho dù là về thể chất hay tinh thần. đảm bảo cho sự tập trung vào thứ gì đó, mặc dù đau đớn nhưng ít nhất đó là thứ có thể kiểm soát, bởi chính chúng ta là người gây ra nó.”

Đó lý do hàng loạt ngôi sao hạng A bị bắt với việc dùng chất cấm, họ tìm đến chất cấm như cách tìm cảm giác mạnh, theo họ nguồn nguyên liệu tốt cho tác phẩm mang tính đột phá, những cung theo tiến sĩ có thể giai đoạn đầu trải nghiệm chất kích thích giúp họ luôn trong trạng thái năng nâng cao trào, sau sau này chính họ trở nạn nhân và bị chất kích thích kiểm soát, và từ đó hủy hoại sự nghiệp và đời sống của các ngôi sao, diễn viên nổi tiếng.

Không chỉ các ngôi sao, ở những người bình thường, chúng ta có thể thấy những người xung quanh tìm đến rượu bia, thuốc lá. Rượu bia thuốc lá không phải do văn hóa, thói quen, nó còn là một cách để sự chạy trốn để không phải đối diện cảm giác khó chịu bên trong.

Hệ quả thì không cần phải bàn cãi, khi dùng quá nhiều rượu bia, thuốc lá, chất kích thích. Rất nhiều câu chuyện đau thương đã xảy ra người sử dụng và người thân của họ.

Làm thế nào để trải nghiệm tích cực hơn với sự cô đơn

Tin buồn là bạn không thể hoàn toàn triệt bỏ nỗi cơ đơn. Như chia sẻ ở trên thì cô đơn là một phần sinh học thuộc về gen.

Nhưng một tin tốt là bạn có thể học cách kiểm soát nỗi cơ đơn.

Để kiểm soát sự cô đơn đầu tiên bạn cần chấp nhận cô đơn là một phần trong không thể chối bỏ. Thứ hai là thay vì quay cuồng trong mớ cảm xúc tiêu cực do cảm giác cô đơn tạo ra, bạn hãy chuyển hưởng sự chú ý mình hướng vào một mục tiêu trọng điểm nhằm cải thiện chất lượng đời sống như thiết lập mục tiêu nâng cao kỹ năng nghề nghiệp hay dành thời gian thấu hiểu bản thân, lắng nghe vấn đề khó khăn bên trong, học cách làm bạn với chính mình trong nhiều khoảng thời gian trống rỗng, thay vì liên tục hướng ra bên ngoài kiếm tìm kích thích như mạng xã hội, chất kích thích, hay một đối tượng cụ thể ̣(những điều không có lợi cho chúng ta về đường dài), đáp ứng nhất thời, nhưng không mang lại giá trị về lâu dài.

Đây cũng chính là tinh thần mà Tiến sĩ Mihaly Csikszentmihalyi đề xuất trong việc vượt qua nỗi cô đơn. Ông cho tất cả mọi người, ở mọi lứa tuổi nên tận dụng khoảng thời gian ở một mình, dùng quãng thời gian đó xây dựng thói quen tinh thần riêng “lấp đầy thời gian rảnh bằng các hoạt động đòi hỏi sự tập trung, giúp tăng cường các kỹ năng, hoặc đến đến sự phát triển cái tôi “(hoàn thiện con người nội tại bên trong).

Hầu hết mỗi người trong chúng ta sẽ dành phần lớn thời gian trong đời để làm việc và mưu sinh. Trong bối cảnh hiện nay, số lượng công việc đòi hỏi tri thức, kỹ năng ngày càng phổ biến. Xu hướng kiếm tiền dựa vào tiềm năng giá trị bản thân đang gia tăng mạnh mẽ.

Vì vậy việc tận dụng thời gian rảnh rỗi vừa giúp bạn không quá chú tâm, bị cuốn theo cảm giác khó chịu do cơ chế “nỗi đau xã hội” điều tiết ra, vừa là một con đường có lợi ích về lâu dài cho mục tiêu phát triển tự thân, khám phá khả năng tiềm ẩn bên trong bạn.

Mục tiêu nâng cao kỹ năng có thể điều chính theo những mục tiêu định hướng công việc cuộc sống của bạn, có thể ví dụ như:

• Học ngôn ngữ mới
• Xây dựng thói quen đọc sách
• Trau dồi kỹ năng quan trọng cần thiết lĩnh vực
• Đôi khi là dành thời gian lắng nghe bất ổn bên trong bạn
• Sáng tạo cuộc sống tận hưởng việc lâu lâu có thể xem phim một mình, dạo chơi một mình, trải nghiệm cảm giác đó như thế nào.

Trải nghiệm của mình

Bản thân mình một vài năm gần đây cũng bắt đầu trải nghiệm cảm giác cô đơn, đó khoảng thời gian mình rơi vào chênh vênh, lạc lối, nhiều khó khăn.

Mình nhớ có những đêm khi ở trong phòng, cảm giác nặng nề xảy đến, có những hôm mình chỉ ước giá có ai ở đó ở bên, chỉ cần họ có thể lắng nghe, nhưng đáp lại nỗi cô đơn trong lòng mình chỉ là một màn đêm u tối và sự lặng im của căn phòng, khoảng thời gian đó khủng khiếp thực sự.

Vốn không có người thân bạn bè bên cạnh, điều mình vào thời điểm đó là đọc sách, viết nhật ký và dành thời gian tự trò chuyện với chính mình.

Mình sống như thế đã hơn hai năm. Đến bây giờ, thành thật thừa nhận rằng, nhờ quãng thời gian tích lũy, hướng về bản thân trong sự cô đơn một mình mà mình đã bén duyên với viết lách (điều chưa từng nghĩ tới trước đây). Hiện tại, mình đang được làm những công việc liên quan sở thích và thế mạnh như viết lách và dạy học tự do, dù chỉ đang ở chặng đầu của hành trình, còn nhiều khó khăn.

Nhìn lại, mình thấy biết ơn đang được trải nghiệm những điều bản thân mong muốn, mình đã nghĩ nếu không qua quãng thời gian ấy, sẽ không thể có phiên bản của mình ngày hôm nay.

Thời điểm này mình không còn cảm thấy cô đơn là điều gì đó khủng khiếp, ngược lại mình lại thích “dáng vẻ một mình của bản thân” ở đoạn đường này, đôi khi mình còn chủ động lựa chọn việc ở một mình, vì yêu cầu, đặc trưng của công việc. Điều đó không đồng nghĩa mình thôi không còn cảm giác cô đơn. Có những lúc mình vẫn thấy trỗng rỗng và đơn độc, nhưng mình không còn quá bi lụy hay cảm thấy việc ở một mình là điều bất hạnh.

Nếu có thể nói với bạn sẽ về sự cô đơn. Mình sẽ nói, đúng là thật khó để đối mặt và vượt qua. Nhưng từ từ từng chút thì mỗi người chúng ta có thể học cách thích ứng, biến quãng thời gian vô tận mệt mỏi trôi qua nhàm chán thành những giây phút quý giá để khám phá, phát triển mục tiêu ý nghĩa trong cuộc sống.

 “Những điều tốt đẹp cần thời gian”. Chuyển hóa sự cô đơn cũng vậy. 

Việc tận dụng khoảng thời gian một mình, biến thành động lực giúp bạn không phải việc bạn cô lập bản thân với những người xung quanh, bạn vẫn nên có những khoảng thời gian giải trí, xem phim, nghe nhạc, lướt mạng, ra ngoài gặp gỡ bạn bè, có thêm bạn mới…. mọi trải nghiệm đều có ý nghĩa riêng nếu bạn biết đâu là điều giúp bạn xua tan muộn phiền, có được niềm vui và hạnh phúc.

Lời kết

Tất cả chúng ta đều cảm thấy cô đơn thời điểm này hay một thời điểm khác.

Cô đơn sẽ giúp bạn trưởng thành, có cuộc sống tốt đẹp hơn, nếu bạn biết cách tận dụng thời gian để nỗ lực rèn luyện và tích lũy kiến thức, vốn hiểu biết.

 “Bất cứ ai thích thú với sự cô độc, thì đó hoặc là một con thú hoang hoặc là một vị thần.”

Chúng ta không nhất thiết phải trở thành vị thần, nhưng chúng ta có thể trở thành người hùng của chính mình, nếu có thể  xây dựng cho bản thân một đời sống nhiều màu sắc với những nguyên liệu ta có.

Cô đơn đôi khi là một nguyên liệu tốt.